Kan nih Tlangparmi (CHIN) pawl hi Chin, Asho, Kuki le Mizo etc...tin hmun hran hranah kan um darh ih cu mi lakah Asho Chin pawl hi Tlangpar (Hilly areas) um lovin Kawl rawn ( Plain Land) Arakan Division, Mandalay, Pegu, Minbu le Magwe hrawngah kum reipi ihsin an rak umih Buddish sakuanak pawmih Kawl mi vekih um ta khal tampi an um. An sim dan vek a si cun kum 1834 ah Rev. Francis Mason in Asho nu tipil tirnak (baptised) a nei, asinan hi nu hmin hi record a um lo/ an rak record lo a si hmang.
Kan theih ciau vekin Gen. Aungsan kha Magwe khua kiangte " Nat Mauk" khua ah 13 Feb 1915 (hrek khatah 1914 tin a um)suak a si. Nauhak fel le cathiam thei zet zakzum zet mi a si. Mak ve zet pakhat cu Phun 7 zir ding ih a upa thawn Yi Nan Chaung khua an feh laiah lam zin khua pakhatah an riak ih an thlen inn an riahnak tei in fala pakhat an nei Aungsan zakzum tuk mi ti ah cui fala te zah cun a ih hlanah zun thawk man/ngam ta lovin a it cih ih zanah a zun a hlau ti a si. Minbu le "Nat Mauk" khua hi Asho mi tampi umnak khua a rak si ih tun hlan U Ne win san lai khalah "Chin National Day" ropi zetih an rak hmang dahih an khua Chairman khal Salai Kyaw Sein a si an ti. Gen. Aungsan hnam thei fiang ding cun a Pa zo a si ti kan theih ta a tul ding. A Pa kha U PHA ( Sih Ni U Pha) a si ih Asho hnam a si an ti.
Asho tawngih PHA tih cu " good" tinak a si hmang.Dr. Salai Thu Than (Asho mi Ph.D) cun "PHA" ti hi Asho tawngah cun hmin mawi zet a si tin DRRD a sim dah. Cun, farah zet mi an si ruangah Phun 10 tiang tlawng a kaiih kum reipi hnuah Sih Ni (Law) correspondent in a zirih Burma pumpi sungah a pakhatnak a ngah ti a si. Gen. Aungsan ih Pa Asho mi a si cun Aungsan tla cu Asho Chin/Chin mi dik tak a si ko lo ding maw? Zo hmanin thu hman/dik kan sim thei lo nan hun siar vivo hman ta...
Kan theih ciau vekin 1947 Feb thlaah khan Pin Lung Sa Chuk ( Panglong Agreement) cu Pin lung khua ih tuah a si ih cu nah kan Chin mi lak ihsin Pu Kiomang, Hlur Hmung le etc...pawl an va feh ve. Vum Kho Hau ( le hnuih Doctor) cun " A profile of Frontier man" ti a ngannak ah cun " 1947 Feb 8, Zing tuante ah Gen. Aungsan cu Chin palai pawl thlennak ah thingpi inpi dingin a ra ih Aungsan cun hi tin a rel ' Independent kan lak ngah thei le ve ten Chin pawl cu State in ding duh hrih hlah uh ziangah ti len nan ramah nan toawdelh hrih fawn si lovi Chin Special Division hin um sawn uhla Central Cozah ihsin nan tul mi mi kan lo zauh le pe ding. Ka thu lo sim mi hi zum uh " Keitla Chin thisen 50% ih rawi mi ka si ve" a ti tin a ngan. Chin mi a si maw si lo cu mah le ruah pawm dan ciar si se la... Kum 1988 lai ih kan ram pumpi tlawngta nauhak buai lai khal ah U Ne Win cun Suu Kyi cu “ hi Chin nu hi a hnawksak tuk” a rak ti dah an ti.
Kawl pawl in Gen. Aungsan thu hla an ngan tin ten a Pa (U Pha) lam an ngan dah lo an ti. A nu (Daw Suu) lam lawng lawng an ngan theu. A nu hi cu Kawl miphun dik tak a si ih a unau pawl khal Taw Hlan Yi Ta Ma (Revolonsoner) ngai ngai an si. Kan nauhak laih kan zir theu Bu Min Yaung kha a nu ih U (Aungsan ih pu) a siih cu mi lo midang tampi an um hnuaihni in an rel. Cun, Aungsang ih nupi (suu kyi nu) Daw Khin kyi hi cu Kawl-kala le Karen rawimi thlah a si ih a thih tiang christian Baptish a si. Anih hi India le Nepal ramah Burma Ambasdor tuan in New Delhi ah an rak um dah ih cu nah Suu kyi khal Lady Shri Ram College ah B.A a theh. Cui hnu khalah Oxford University khalah tlawng a kai sal la la ih degree phun phun khal a ngah bet a si.
Gen.Aungsan a Japanese hmin ka lo sim ta ding Omada Monchi a si. A nauhak lai hming cu Thein lin a siih a hming lem (thup awknak) cu Naung Cho, Bo Tayza tin tla an ko theu. U Ni win thawn an kohawknak code hming cu Ko Set Pe a si. Ka duh hnakin ka ngan tam deuh deuh nan ne ta bik hrang hi mi te ka lo sim ding...a Chinese hmin cu....Tan Lu Sho. Lungawi..
Sources; Zohnahthlak Aungsansuukyi; By DRRD , wikipedia, Aungsan biography; By ( a ngan tu hmin ka thei nawn lo Delhi ah ka tan ta).
No comments:
Post a Comment